2/17/2012

A orixe de Kafka e a boneca viaxeira.

Ímosvos deixar un artigo publicado no diario El País que lle deu a idea a Jordi Sierra i Fabra para escribir esta preciosa historia que estamos lendo na clase e da que estamos desfrutando todos: o pranto dunha nena nun aeroporto, a reflexión sobre a relación dunha nena coa súa boneca, a entrada nese mundo da infancia, onde a perda dunha boneca é un drama, e a reflexión sobre o salto ao mundo adulto.

FRAGMENTO LITERARIO: A boneca viaxeira.

César Aira 08/05/2004

   "Kafka foi o máis grande descubridor de signos na vida moderna". Unh  proba é a historia sobre o seu encontro cunha nena e a novela que creou ao redor dela. Aquela pequena saloucaba no parque Steglitz do Berlín de 1923 pola perda da súa boneca. Pero o escritor achegouse e converteu esa ausencia nunha viaxe fantástica que, envolta nunha relación epistolar, curou a ferida aberta pola experiencia dun dó prematuro.
   O ano pasado, despois de pasar os detectores de metais nun aeroporto, oín uns berros estarrecedores que fixeron volver a cabeza a todo o mundo. Era unha neniña de tres ou catro anos , chorando con desesperación. A nai alcanzáraa e trataba de calmala, en van. Os berros subían de volume cargados dunha anguria que a nena, evidentemente, se empeñaba en facer pública. Abrazaba unha boneca, xesto polo que deducín o que debera pasar: os policías de seguridade revisáranlle a boneca. Confirmeino cando pasaron ao meu lado e oín a nai dicíndolle: "Xúroche que non lle fixeron nada, xúrocho..." Alguén me comentou despois, cando lle contei a historia, que bonecas e xoguetes son especialmente temidos nesas circunstancias, porque os secuestradores de avións os usaron máis dunha vez para introducir armas. Quen sabe o que pasara pola cabeza desa nena ao ver a súa boneca en mans dos policías; quizais a atravesaran con agullas ou a apalparan dun xeito ameazante; quizais viviu unha especie de violación vicaria; despois de todo, as nenas depositan moitos sentimentos nas súas bonecas.    Sexa como sexa, a boneca pasara o exame, aínda a custo das bágoas da súa dona, e xa estaba "en tránsito". A situación lembroume unha historia pouco coñecida na vida de Kafka.
   En 1923, vivindo en Berlín, Kafka adoitaba ir a un parque, o Steglitz, que aínda existe. Un día encontrou unha neniña chorando, porque perdera a súa boneca. Kafka inventou ao instante unha historia: a boneca non estaba perdida, só fora de viaxe, para coñecer mundo. E escribíralle á súa dona unha carta, que el tiña na casa e lla traería ao día seguinte. E así foi: esa noite dedicouse a escribir a carta, con toda seriedade. (Dora Diamant, que conta a historia, di: "Entrou no mesmo estado de tensión nerviosa que posuía cada vez que sentaba no seu escritorio, así fora para escribir unha carta ou unha postal"). Ao día seguinte a nena esperábao no parque, e a "correspondencia" prosiguiu a razón dunha carta por día, durante tres semanas. A boneca nunca se esquecía de enviarlle o seu amor á nena, á que recordaba e botaba de menos, pero as súas aventuras no estranxeiro retíñana lonxe, coa aceleración propia do mundo da fantasía, estas aventuras derivaron nun noivado, compromiso, e á fin  matrimonio e fillos, polo que o regreso adiábase indefinidamente. Para  aquela, a nena, lectora fascinada desta novela epistolar, reconciliárase coa perda, á que acabou vendo como unha ganancia.
   Privilexiada nena berlinesa, única lectora do libro máis fermoso de Kafka. Contáronme, e quero crer que é certo, que o gran estudoso de Kafka, Klaus Wagenbach, buscou durante anos  esa nena: interrogou  veciños do parque, revisou o catastro da zona, puxo avisos nos diarios, todo para nada. E aínda a día de hoxe visita periodicamente o parque Steglitz, examina as señoras moi maiores que levan xogar os seus netos. A nena xa debe de ir para os noventa anos, e é difícil que a atope. Pero esforzo paga a pena. Estas cartas da boneca teñen todo para facer soñar non só a un editor como Klaus Wagenbach.
   O pranto da nena do aeroporto enlazaba co da enena do parque Steglitz, a oitenta anos de distanza. Tendemos a sorrir fronte ao pranto dos nenos, porque os seus dramas parécennos menores e fáciles de solucionar . Para eles non o son, e facer o esforzo de entrar nas relatividades do seu mundo equivale ao traballo de entrar ao mundo dun artista, onde todo é signo.
   O contrato dunha nena coa súa boneca é un contrato semiótico, unha creación de sentido, sostida na tensión do verosímil e a fantasía. De aí que a anécdota non sexa casual: Kafka foi o máis grande descubridor de signos na vida moderna. Reiner Stach sinala con moita pertinencia na súa biografía de Kafka , que para o escritor non se trata só de de saber observar, senón que é preciso descubrir os signos ocultos no que se observa. A eloxiada precisión quirúrxica da mirada de Kafka facíase escritura na transmutación do visible en signo.
   A desaparición do libro das cartas da boneca, por moito que a lamentemos, deberiamos vela como un signo positivo. É o elemento que, pola súa ausencia, dá sentido ao resto da obra, que é unha saga de desaparicións cuxa presenza en forma de relatos,de escritura, ten por función  pechar a ferida pola perda.
   Por pouco que o pensemos, esta función foi a que lle deu orixe aos contos que se lles contaban aos nenos para ensinarlles a temer o mundo, e ao mesmo tempo para que aprenderan que o mundo existira antes ca eles, e seguiría existindo sen eles. Foi esta función terapéutico-didáctica a que realizou a obra de Kafka, e por iso con el pechouse o ciclo histórico da literatura infantil. Os seus contos de fadas fixeron anacrónicos todos os demais, e o século XX, por mor del, non tivo os seus Parraults, nin os seus Anderse (nin o seu Dickens). Pero tivo a Kafka, e é suficiente.



20 comentarios:

  1. Eu non son fan dos libros que non teñen accion pero teño que recoñecer que é un bo libro.

    ResponderEliminar
  2. Eu non son fan dos libros sen acción pero teño que recoñecer que é un bó libro.

    ResponderEliminar
  3. Pareceume moi bonito este libro. Ao principio non o entendía e parecíame moi aburrido, pero a medida que o fomos lendo na clase o fun entendendo e cos compañeiros era máis divertido.

    ResponderEliminar
  4. Gustoume moito este libro pola bondade que tiño Kafka ó axudar tanto a unha nena que non vira na súa vida.tamén gustoume as cartas que Bríxida lle enviava a Elsi.

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Atenta Maia: "Tamén me gustaron as cartas que ríxida lle enviaba a Elsi"
      Corcordancia de suxeito e verbo, colocación do pronime átono b no copretérito de indicativo.

      Eliminar
  5. Gustoume moito polo mundo que crea Franz Kafka no mundo de Elsi

    ResponderEliminar
  6. Kafka e a boneca viaxeira é un libro moi bonito que che ensina unha gran lección.Un home que renuncia a escribir os seus libros e que lle escríbe cartas a unha nena chamada Elsi que viu no parque chorando porque perdera a sua boneca chamada Bríxida. Mete a un adulto maduro no mundo dos nenos que ao principio non lle gustba moito pero ao final dálle pena deixar de escribir esas cartas.

    ResponderEliminar
  7. Pedro Chanel R. 1ºC Nº1316 de mar. de 2012, 13:57:00

    Gustoume moito o libro por os mundos que crea kafka.

    ResponderEliminar
  8. Este libro gustoume moito,porque con el aprendín que a infancia e moi importante e a vondade de Kafka con Elsi ensinoume que hai que ser vo cos demais.

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Manuela, atenta coa ortografía: til en é (verbo ser) e bo e bondade son con b.

      Eliminar
  9. Gustoume moito este libro porque trata un tema moi bonito e con toda a sinceridade do mundo recomendaríalle este libro a calquera rapaz oo rapaza que queira pasar un bo momento lendo un gran libro dunha historia fantasticamente bonita.

    ResponderEliminar
  10. Pedro Chanel R. 1ºC Nº1316 de mar. de 2012, 14:00:00

    Gustoume moito o libro por os mundos que crea kafka

    ResponderEliminar
  11. Carmela Vázquez 1ºC16 de mar. de 2012, 14:02:00

    A min gustoume moito o libro de kafka e a Boneca viaxeira porque é unha idea moi orixinal por parte do autor. Tamén me gustou moito pola mestura de temas e sentimentos que hai nel.Kafka e a Boneca Viaxeira pareceume un dos ibros máis bonitos que lin nunca en galego.Conta a historia dunha nena que perdeu a súa boeca e Kafka, en vez de dicirlle que nunca volverá estar con ela, díxolle que se fora de viaxe.

    ResponderEliminar
  12. Alejandro Someso Campos16 de mar. de 2012, 14:04:00

    kafka e a boneca viaxeira e un pouco aburrido triste pero ao final me gusto moito.

    ResponderEliminar
  13. Este libro, aínda que non sexa de acción é un libro cunha historia encerrada que intenta revivir. Kafka é a primeira persoa que abre a porta entre o mundo ideal da confianza e a dos desánimos e os enfados. Eses dous munodos son o mundo da infancia e o mundo adulto. Esa porta é aberta grazas a Jordi sierra, que a reflexou neste precioso libro e que só os bos lectores souberon descifrar.

    ResponderEliminar
  14. Francisco Quintanilla16 de mar. de 2012, 14:05:00

    O libro de Kafka e a boneca viaxeira fíxome saber que
    sempre podes facer algo bo polos demais mostrando o
    exemplo do que fixo Kafka con Elsi.

    ResponderEliminar
  15. A min este libro gustoume porque fai que un home se meta na infancia dunha nena que chora por unha boneca a que nunca deixou e agora perdeuna.Pareceume impresionante que ese home se poidase meter nunha infancia que el xa viviu.

    ResponderEliminar
  16. Este lilbro impresionume polo feito de que Kafka lle escriba cartas a Elsi coma se fora a súa boneca perdida gustoume, porque a pesar de que algúns lle dicían que facía o tonto kafka seguía escribindo cada vez máis.

    ResponderEliminar